українською мовою:

Z uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 lipca 2013 r. w sprawie uczczenia 70. rocznicy Zbrodni Wołyńskiej :

“W lipcu 2013 r. przypada 70. rocznica apogeum fali zbrodni, których na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej dopuściły się Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów i oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii. Zorganizowany i masowy wymiar Zbrodni Wołyńskiej nadał jej charakter czystki etnicznej o znamionach ludobójstwa…Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża najwyższe uznanie żołnierzom Armii Krajowej, … którzy podjęli heroiczną walkę w obronie Polaków…”

_{“Nasz oddział wszedł do wsi udając sotnię UPA, co nie było zbyt trudne, bo wszyscy doskonale rozmawiali po ukraińsku. Został przyjęty jak przyjaciele i nikt nie zwrócił uwagi, że część oddziału od razu udała się do prawosławnego popa, a reszta pod szkołę, z okien której wystawały karabiny maszynowe. Pop, jak zobaczył naszych chłopaków, to wyszedł naprzeciw, a za nim córka. Tadziu, który miał rozkaz trzymać się z tyłu, jak zobaczył dziewczynę, to nie wytrzymał i skoczył do przodu. Dziewczyna była ładna i jak to się mówi, grzechu warta. Natychmiast rozpoznała Tadeusza i krzyknęła do ojca - tato to Lachy. - Chłopaki idący z przodu musieli natychmiast załatwić sprawę, dając sygnał do uderzenia. Inaczej żadnego zaskoczenia by nie było, a Ukraińcy wystrzelaliby wszystkich. Nasz atak stanowił dla nich całkowite zaskoczenie. Gniazdo UPA w Wydźgowie zostało rozbite. Napatoczył się też oddział UPA z Bołtunów, który również został rozbity. Z upowskich magazynów nasz oddział zabrał na saniach duże ilości mąki, kaszy, mrożonego mięsa.” (1)}

_{“ W sierpniu 1943 roku w lesie w pobliżu Wydźgowa zebrały się banderowskie oddziały, a we wsi znajdowała się silna placówka UPA ... 22 grudnia 1943 oddziały AK porucznika Kazimierza Filipowicza "Korda" i podporucznika Stanisława Witamborskiego "Mały", które operowały w okolicach Rymaczy, dokonały ataku na oddział UPA, który przebywał w Wydźgowie. Jednak okazało się, że we wsi nie było żadnych wojsk a był tylko posterunek, jaki zlikwidowano, zastrzelono 4 banderowców , i popa Pokrowskiego ".(2)}

_{"22 XII 1943 - Uprzedzenie ataku i rozbicie silnej bazy UPA w Wydźgowie i od tego wydarzenia prawie cały powiat lubomlski był pod kontrolą Oddziału Partyzanckiego „KORDA"" (3)}

_{“ podjęli heroiczną walkę w obronie Polaków…”}

_{“Gdy wyszłam na dwór, zobaczyłam koło naszego chlewa, jak Polak podpala zapałki i mówi do drugiego ”bij i pal, od starego do małego”. Wpadłam do chaty i krzyczę: “Mamo chata płonie, Polacy biją”. Mama, ja, brat i nauczycielka, co u nas mieszkała, chwyciliśmy kto co mógł i do drzwi - a na progu Polacy, nie wiedzieliśmy co robić, ale silno paliła się już sąsiednia chata – tam mieszkali ludzie z Wysocka. Polacy widząc, że z chaty wybiegają ludzie, rzucili się w ich kierunku, strzelając do nich. Wtedy i my wybiegliśmy i do rowu, tam przed nami biegł Sawczuk Ivan, my za nim, dalej przez błoto, ponad pańskim budynkiem do lasu. Polacy, którzy palili chatę Lewka, zobaczyli nas i zaczęli do nas strzelać, aż kora z drzew na nas padała”}

_{“W naszej chacie przed świętem nocowały 22 osoby. Teść z synem Iwanem i jego rodzina, ja z dwuletnim synem Wańką, batiuszka z matiuszką i ich trzema córkami, ciocia Hanusia, ciocia Tetiana, mężczyzna z Wysocka. Nauczycielka Lonia i rodzina Zabokryckich z kolonii - w dzień oni chodzili do swojej chaty, a na noc bali się w niej zostawać i nocowali u nas. Wieczorem kolędowaliśmy i wszyscy oczekiwaliśmy na przybycie Wanni Pokroskigo – syna naszego batiuszki. Nad ranem pojawili się jacyś ludzie, weszli do naszej chaty, rozmawiali po ukraińsku, powiedzieli, że są powstańcami i chcą porozmawiać z batiuszka. Po chwili zobaczyliśmy, jak batiuszkę dwóch ludzi chwyciło pod ręce i prowadzą koło pańskiego dworu, po chwili przybiega sąsiadka krzycząc “oj co się dzieje, koło nas batiuszka wołał: wybacz mi Marusia”. My w popłochu, Ivan wyszedł zaprzęgać konie, ale strzelali do niego i zaczął uciekać do lasu, ciocia Hanusia otworzyła komórkę, tam schowaliśmy się. Ludzie biegali i wybiegali z chaty, strzały, krzyki, oderwaliśmy deski z podłogi i ukryliśmy się pod nimi. Słuchaliśmy jak chata płonie, jak krokwie padają, namacaliśmy przejście do lochu, jaki był za chatą, tam usłyszeliśmy jakieś szelest, to Zosia Zabokrycka z mamą: “nie bójcie się, to my”. Jak strzelanina ucichła, ludzie zaczęli wychodzić z ukrycia, Zabokrycki w szale; “naszą Maniuczkę zabili”. Za rzeką widać było ludzi z Czmykosa, jacy widząc, że wioska płonie, biegli nam na pomoc. Kiedy wróciłam do wioski, gdzieś w południe, żeby dowiedzieć się co z rodziną, to dowiedziałam się, że batiuszkę zakatowali w pańskim dworze. Córkę, która pobiegła za nim zabili, młodsze córki i matiuszkę oraz nauczycielkę Lonie, jeden Polak odprowadził do rzeki, kazał im się położyć i wystrzelił kilka razy nad ich głowami – on wcześniej chodził do Loni i dlatego ich oszczędził. W chacie wujka Sawczuka Zinowija, Polacy spalili jego żonę Dunie i dwóch synów (Wolodie (9 miesiecy) i Sergija (5 lat) oraz Antona 8-letniego syna Iwana Sawczuka . Siedem osób zamordowali w naszej chacie, u sąsiadki Hanusi Sizonowej zabili chłopczyka Antona, koło mojego dziadka Matwija zabili Kolede z Wysocka – jego nazywali wszyscy dziadek – on pierwszy rzucił się pierzyny i koce wynosić, mówił, że Polacy jak w Wysocku tylko spala wioskę, zastrzelili go z pierzyną w rekach.”}

_{"Zrozumieliśmy, że czeka nas śmierć, wtedy Gala zaczęła uciekać, Polacy do niej strzelali, wtedy ojciec wybił okno, wyskoczył i rozwalił ogrodzenie, a ja i siostra Oleńka ruszyłyśmy za nim. Było jakieś dwadzieścia metrów do rzeczki, kiedy poczułam ból i pieczenie w okolicy kolana, upadłam, lała się krew. Ludzie uciekali obok mnie ale nikt mi nie chciał pomóc, doczołgałam się do niewielkiej jamy w pobliżu naszego domu, tak się ukryłam, gdy już było po wszystkim znalazła mnie matiuszka i mówi: “batiuszki już nie ma “ a ja jej na to: “a ja nie mam już rodziny”. W końcu mnie zobaczył mężczyzna z Wysocka, zawołał ojca, wzięli mnie na ręce i zanieśli do stodoły, przykryli mnie sianem. Mama Iwana z Wysocka mocno popiekła ręce, kiedy paliła się nasza chata. Ona podźgana bagnetami i postrzelona ratowała się od ognia, odpychała rękami palące się drewno, ręce miała zwęglone. Od mojej mamusi i braciszka znaleźli tylko czarne kości, na nich jeszcze i komin upadł, pozbierali ich w skrzynie i pochowali u Sztuni, na mogiłkach. A kiedy wiosną rozbierali pogorzelisko, znaleźli jeszcze kości, pochowali je za chatą, do tej pory stoją tam mogiły mojej mamy i braciszka, oraz chłopczyków Duni. Mnie przewieźli do wioski Duliby w Turiwskiemu rejonie. Tam był szpital UPA, lekarzem był Żyd, to on pierwszy opatrzył moją ranę i operował. Razem ze mną przywieźli Iwana Zinczuka, on miał 32 rany kute od bagnetów, cztery z nich na wylot. Jego rodzina żyła w pańskim domu – jego żonę Oleksandre i córkę Gale (5 lat) Polacy porąbali. Iwan zdążył wyskoczyć na piec i nie mogli jego dostać, wtedy założyli bagnety i zaczęli go wszyscy dźgać, kiedy już przestał się ruszać i dawać ślady życia, zaczęli katować batiuszkę (popa). Odcięli jemu język i uszy, wiercili otwór w głowie, wycieli krzyż na piersi. Tak zamordowali batiuszkę Pokrowskiego. Iwan Zinczuk po dwóch tygodniach zmarł. Była ze mną w szpitalu także Tetiana Stebnij z czterema ranami. Gdy uciekała trafili ją w rękę, druga kula trafiła w plecy, a trzecia w głowę koło skroni, gdy upadła podbiegł do niej Polak, ona zaczęła jego błagać: “Odpuść mnie, ja w niczym nie jestem winna” – ten odszedł na dwa kroki i wystrzelił, kula przeszła pomiędzy piersiami ale też nie była śmiertelna"}

_{“Kiedy wróciliśmy do wioski, zobaczyliśmy mamę koło spalonego domu, szukała nas, myślała, że nas spalili. Ona wraz z ojcem i najmłodsza siostrą uciekli do Sztunia, po drodze odnaleźli siostrę Marie, jaka biegła przez pola. Koło chaty znaleźliśmy babcie zadźganą bagnetami, Ewe z Wysocka wraz z córką i bratem też zabili. Mieszkańcy Czmykosa jacy przybiegli na pomoc, znaleźli nabitego na pal miesięcznego Mykole, wieczorem chłopczyk zmarł” .(4)}

Na fotografii rodzina Iwana Sawczuka - jego synowie Sergij i Wolodymyr spaleni żywcem podczas napadu, żona przeżyła ale z ciężkimi oparzeniami cudem wyrwawszy się z płonącego domu, córka ukryła się zanim AK-owcy doszli do chaty Sawczuka, Iwan był dwa razy raniony ale zdołał ratować się ucieczką.